Merkeziyetsiz Finans (DeFi) Nedir: Yeni Başlayanlar İçin Rehber

Merkezi olmayan yani merkeziyetsiz finans (İngilizcesi “decentralized finance” / DeFi), paranız üzerinde daha fazla kontrol sağlamanıza olanak veren bir blokzincir teknolojisi ve gözetimsiz (non-custodial*) bir finansal üründür. Aslında DeFi, şeffaflık, gözetimsizlik (yani cüzdanındaki varlıklarının tamamen kendi kontrolünde olması), 7/24 açık piyasa, düşük işlem ücretleri, daha hızlı işlemler gibi mevcut geleneksel finansal sistemimizin sağlayamadığı birçok avantajı bizlere sunuyor. DeFi’nin kullandığı altyapı, bugünkü finansal sistemdeki sermaye ihtiyacı ve dış pazarlara erişim zorluğu gibi engelleri ortadan kaldırarak, sistemi herkes için daha erişilebilir hale getiriyor. İlginç, değil mi?

Oldukça yeni olmasına rağmen, merkeziyetsiz finans birçok kişinin dikkatini çekti. DeFi, finansal uygulamalarıyla bankacılığı geleneksel finansın (İngilizcesi “traditional finance” / TradFi) sağlayabileceğinden daha ucuz, daha kolay ve dünyanın her yerindeki insanlar için daha erişilebilir hale getirerek finansal hizmetleri basitleştiriyor. Bu makalede okuyacaklarınızı anlayabilmek için finans delisi ya da kripto boğası** olmanıza gerek yok, zor kazanılan liralarınıza değer veren meraklı biri olmanız yeterli…

DeFi’nin nasıl çalıştığını anlayabilmek için bilmeniz gereken bazı terimler:

Akıllı Sözleşmeler, alıcı ve satıcıların emirlerini otomatik olarak yürüten kodlardır. İnsan hatasını önemli ölçüde azaltırlar ve “merkeziyetsizliği” oluşturan önemli varlıklardan biridir.

Protokoller, bir platformda akıllı sözleşmeler yürüten blokzincirlerin üzerinde çalışan katmanlardır.

Merkeziyetsiz Uygulamalar, Protokollerin ve akıllı sözleşmelerin kullanımını kolay bir kullanıcı arayüzü ile basitleştirmeyi sağlayarak merkeziyetsiz finansı geniş kitlelere ulaştırır. Merkeziyetsiz Uygulamalar arka planlarında çalıştırdıkları; blokzincir teknolojisi, protokoller ve akıllı sözleşmeleri tek bir uygulama üzerinden kripto kullanıcısı olmayan insanların hizmetine sunar.

İş İspatı (Proof of Work, PoW), ağın güvenliğini sağlamak için karmaşık matematik problemlerinin çözülmesini gerektirir. Blokzincirde yeni bir blok oluştururken çok fazla bilgi işlem çabası ve enerji harcar.

Hisse İspatı (Proof of Stake, PoS), merkezi olmayan sistemler için başka bir ağ güvenliği sağlayıcıdır. Sistemi güvence altına alan doğrulayıcılar (onları yeni blokları imzalayan madenciler olarak düşünün) ve yetki verenler (hisse sahipleri) vardır. İş ispatının aksine, fikir birliğine varmak için PoS, daha katılımcı ve demokratik bir ağı teşvik ettiğinden daha merkeziyetsizdir. Ayrıca PoW sistemlerinden önemli ölçüde daha az enerji tüketir.

DeFi “Finansın Geleceği” mi?

Daha detaylı açıklamak gerekirse; merkeziyetsiz finans (DeFi), insanların herhangi bir merkezi otorite olmadan finansal ihtiyaçları için kolayca kullanabilecekleri bir blokzincir teknolojisidir. Aracıları ve katı düzenlemeleri ortadan kaldırır ve böylece size de paranız üzerinde daha fazla güç verir. DeFi, para göndermek ve almak için bir araçtan daha fazlasıdır. Merkeziyetsiz finansın temel amacı, tıpkı rakibi geleneksel finans (TradFi) gibi, borç verme, borçlanma, alım-satım, sigorta vb. finansal çözümler sunmaktadır. DeFi, herkesin finansal ihtiyaçları için açık kaynaklı, erişilebilir ve şeffaf bir hizmet sunar.

TradFi’ye alternatif olarak DeFi, mevcut finansal sistemimizde yeni bir kavramdır. Bireysel faydalarının yanı sıra, çevre için de Bitcoin ve diğer PoW tabanlı kripto varlıklarından daha iyidir. Merkezi olmayan konsensüs mekanizması PoS’nin çevre için nasıl daha iyi olduğunu anlatan makalemiz için buraya tıklayın. Bu sistem aynı zamanda şu anki sistem TradFi’den daha az kaynak tüketir, çünkü binalar, ATM’ler, kağıt para veya müşterilerin ihtiyaçlarını uygulamak için bir işgücü gibi altyapılara ihtiyaç duymaz. Geleneksel finans, merkeziyetsiz finans’tan çok daha fazla fiziksel kaynak gerektirir.

TradFi, Yanlış Giden Neydi?

“TradFi” terimi, geleneksel finansı ifade eder ve esas olarak merkezilik ve geleneksel bankacılık sistemi ile ilgilidir. Öncelikle geleneksel finans, piyasadaki en yaygın finansal hizmet sağlayıcısı olması sebebiylebirçok insanın günlük yaşamında önemli bir yere sahiptir. TradFi kurumları merkezidir, hükümetler tarafından düzenlenir ve çok sayıda evrak işine dayanır. Hükümetlerin etkisi altındaki Merkez Bankaları TradFi kurumları aracılığıyla para politikaları uygulamaktadır.

TradFi hizmetlerinin kullanımı pahalı ve yavaştır. Örneğin, Western Union, Amerika Birleşik Devletleri’nden birinin Arjantin’deki banka hesabına 100$ nakit göndermek için 10$ ücret alır ve bu paranın ulaşması 4 gün kadar sürebilir. DeFi ile bu işlemin maliyeti 1 dolardan daha azdır ve paranın ulaşması saniyeler sürer.

Ayrıca TradFi, finanstaki yeni gelişmeleri kolayca özümseyecek kadar esnek ya da DeFi gibi şeffaf değil. Esneklik, teknolojideki gelişmeleri yakalamak için önemli bir unsurdur. Hayatımız her geçen gün daha fazla dijitalleşiyor ve bu dijitalleşme finansal ihtiyaçlarımıza yeni çözümler getiriyor. DeFi, bankacılık, ödeme, tasarruf ve yatırım fırsatları için güncel teknolojiyi daha az maliyetlerle sunuyor. TradFi’de bir bankadan diğerine para transferi daha fazla zaman alırken, DeFi’de farklı blokzincirler arasında para transferi doğal olarak daha az zaman alıyor. Özellikle Ethereum ve Cosmos blokzincirlerindeki sistem güncellemesinden sonra DeFi’de devam eden gelişmeler göz önüne alındığında, kullanıcılar için işlem ücretleri gelecekte daha da azalacaktır. Şeffaflık açısından ise, isteyen herkes blokzincirde yürütülen işlemleri gözlemleyebildiği için her şey daha şeffaftır. Bir diğer önemli nokta ise, TradFi’den farklı olarak DeFi’nin insanlara ürün ve servis geliştirme karar süreçlerine katılmaları için daha fazla imkan sunmasıdır.

TradFi’den daha esnek finansal çözümler sunan, daha az merkezi ve finansmana TradFi’den daha ilerici bir yaklaşıma sahip olan QNB Finansbank gibi FinTech (finansal teknoloji) destekli şirketler, TradFi ile daha fazla benzerlik taşıyor ve DeFi’nin yanına yaklaşamıyor. FinTech, geleneksel finans içerisinde müşterilere daha esnek finansal çözümler sunmakla birlikte, müşteriler hala yüksek işlem ücretleri ödemeye devam etmekte ve hesabın askıya alınması, doğrulama sorunları, para transferinde gecikme gibi sorunlarla karşılaşabilmektedir. Örneğin, QNB Finansbank’ı kullanarak yurt dışı hisse senedi alım satımı yapabilmek için; en az 1000$ yatırım yapmanız ve her işlem için 25$ ödemeniz gerekiyor. Ayrıca, aylık olarak satın alınan hisseleri için 5$ satın alınması ödemeniz gerekir. KASH sunduğu neo-bankacılık hizmetiyle, kullanıcılarından hisse senedi satın alırken sadece işlem ücreti kesmektedir. Herhangi bir aylık hisse tutma bedeli veya minimum alım-satım ücreti bulunmamaktadır.

Nitekim TradFi, günümüzün hızla gelişen teknolojisi ve yeni finansal hizmetler veya çözümlere yönelik artan talep karşısında yaşlanıyor, yavaşlıyor ve de talepleri karşılayabilmek için yeterince esnek değil. Bugün, insanların daha eğitimli ve daha şüpheci olduğu bir dünyada yaşıyoruz. Daha pahalı, özel ve daha az şeffaf olan bu kurumlar, DeFi karşısında kaçınılmaz olarak gücünü kaybedecektir.

Neden TradFi Yerine DeFi’ye İhtiyacımız Var?

Özetlemek gerekirse, merkeziyetsiz finansın (DeFi) yükselmeye başlamasının nedeni, DeFi’nin paraya yaklaşım şeklidir. Merkeziyetsiz finans, özünde finansal sisteme hükümetlerin daha az müdahalesine duyulan ihtiyaçtan ortaya çıktı. 2021'de yaşıyor olsak da, insanların finansal hizmetlere erişimi, tamamen nerede yaşadıklarına bağlı. Kimisi finansal hizmetlere kolayca ulaşabiliyor, kimisi ulaşabiliyor ama alım-satım veya yatırımlarının maliyetini karşılayamıyor, kimisi katı düzenlemeler ve sınırlar nedeniyle bazı hizmetlere ulaşamıyor, kimisi de ülkelerindeki finansal altyapıya güvenmiyor. DeFi hala ilk günlerinde olsa da umut verici… İnsanlara paraları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olma ve finansal çözümlerin önündeki engelleri azaltma fırsatı veriyor.

İnsanlara finansal anlamda daha fazla özgürlük veren, aracıyı ve merkezi müdahaleyi ortadan kaldıran DeFi’nin, finansal bilinci de arttırdığını söyleyebiliriz. DeFi’nin insanlara sunduğu hizmetlerle; yatırım, birikim ve tasarruf kavramları daha fazla anlam kazanmaya başladı. Günümüzdeki, finansal hizmetlere erişimdeki eşitsizliği ortadan kaldırarak düşük ve orta gelirli bireylere bütçeleri ne olursa olsun finansal hizmetlerin kapılarını sonuna kadar ve eşit şekilde açıyor böylece bireyler tüketimden yatırım yapmaya doğru birikimlerini daha bilinçli bir şekilde idare etmeye başladılar.

Ne yazık ki Afrika, Ortadoğu, Asya ve Latin Amerika’daki pek çok ülke para politikası oluşturma sürecinde devlet müdahalesi ile karşı karşıya kalmış ve halkları bunun bedelini yüksek enflasyon olarak ödemiştir. Afrika, Orta Doğu, Asya ve Latin Amerika’nın farklı ülkelerindeki ortalama enflasyon oranlarına ilişkin bazı örnekler: Nijerya %16, Sudan %163, Lübnan %88, Türkiye %18, İran %35 Pakistan %11 ve Arjantin %42 — geçen yıla göre yüzde artış. Ne yazık ki pek çok hükümet, vatandaşlarının ihtiyaçlarına yeterince önem vermiyor, sadece vergilerini toplayıp kısa vadeli çözümler için diledikleri gibi para basıyorlar ve bu da her yıl daha fazla fiat para deflasyonu ile sonuçlanıyor. Daha fazla şeffaflık sunan blokzincir teknolojisi sayesinde insanlar Merkez Bankalarının ve hükümetlerinin para işlemlerini gözlemleme şansı bulacaklar.

Heyecan Verici Gelişme: Neo-Bankacılık Sistemleri

DeFi hala deneysel bir aşamada… Finansal piyasa çok büyük, TradFi ve hükümetler ise sahip olduklarını paylaşmayan en büyük iki oyuncu. Ancak dünya tarihinde kolay bir dönüşüm olmadı. Kash ekibi, TradFi’nin gelecekteki finansal sistemi DeFi ile paylaşacağını düşünüyor. Biri diğerini yok etmeyecek, ancak her ikisi de her iki dünyanın en iyilerini birleştiren pazarda bir arada var olacak. Piyasada başarılı olmak için, DeFi projelerinin sağlam akıllı sözleşmelere, protokollere ve ayrıca onları kripto ile ilgisi olan ya da olmayan kullanıcılarla birleştirecek merkezi olmayan uygulamalara sahip olması gerekir. Kash olarak, tasarruf, yatırım gibi DeFi uygulamalarını kitlelere ulaştırmayı hedefliyoruz. Kash, sunduğu %10–15’lere varan yıllık faiz imkanıyla kullanıcılarına enflasyona karşı birikimlerinin erimesi önlemeleri için büyük bir fırsat sunmaktadır. Ayrıca, yurtdışındaki hisselere sağladığı erişim ile kullanıcılarına düşük işlem ücretiyle DeFi hizmetlerini ulaştırmaktadır.

DeFi için bir diğer konu da para birimidir. DeFi itibari para kullanamayacağından, merkeziyetsiz stabil kripto paralara ihtiyacı var. Stabil kripto paralar, 1:1 oranla bir itibari (fiat) para biriminin değerine endeksli olan kripto para birimleridir. Kripto varlıklar dünya çapında bir ödeme yöntemi olarak kullanılamayacak kadar değişken olduğundan, Kash finansal hizmetleri için stabil kripto paraları kullanır. Bunun en büyük sebebi, kripto varlıkların fiyatlarının çok değişken olmasıdır. Örnek vermek gerekirse, $100 değerinde Bitcoin ödemesi yapmak istediniz diyelim, Siz bu ödemenizi yaptıktan saniyeler sonra gönderdiğiniz Bircoin’in değerinin $90’a düşme veya $110’a çıkma ihtimali var. Bu yüzden, Kash, ödeme ve alım-satım işlemlerinde stabil kripto para birimlerini tercih etmektedir. Piyasa değerlerine göre piyasadaki en büyük 4 stabil kripto paralar USDT, USDC, BUSD ve DAI’dir. Kash, daha iyi tasarruf, yatırım ve ödeme hizmetleri sağlamak için UST (USD’ye sabitlenmiş) stabil parayı kullanıyor. TradFi’deki rakipleriyle karşılaştırıldığında Kash, müşterilerine %20'ye varan yıllık faiz oranı, yabancı hisse senetlerine erişim ve alım satımlarda daha az işlem ücreti sunuyor. Ücretsiz Kash hesabınızı oluşturmak ve bugün DeFi maceranıza başlamak için lütfen buraya tıklayarak Kash’i ziyaret edin.

Neyse ki, tüm DeFi konsepti gibi deneysel bir seviyede olmasına rağmen, stabil kripto paralarda umut verici bir ilerleme var.

Örneğin, UST (Terra USD) gibi algoritmik, merkezi olmayan stabil kripto para, fiyat istikrarını sağlamayı ve sabit fiyatını algoritmik olarak korumayı amaçlar. Algoritmik stabil kripto paralar, teminat verdiği varlığı basıp yakarak yüksek volatilite sırasında sabit tutarlar. UST durumunda, (Terra) LUNA tarafından desteklenmektedir. Algo stabil kripto paralar bu dengeyi korumak için daha yüksek bir otoriteye ihtiyaç duymaz, kod bunu kendi kendine yapar.

Buraya tıklayarak, Gmail, Discord, Twitch veya Facebook hesaplarınızdan biriyle tek tıkla saniyeler içerisinde Kash neo-bank hesabınızı oluşturun böylece DeFi’nin sunduğu yüksek faiz ve yurt dışındaki hisselerden 7/27 çevrimiçi bir şekilde yararlanın.

*non-custodial: Hesabınızın içerisindeki varlıkların tüm kontrolünün sizde olduğu DeFi cüzdan türü.
**kripto-boğası: Kriptoya çok tutkulu bir şekilde bağlanan kişi :)